Masal Nedir?
Masalın özetlemek gerekirse tanıtımını yaparsak; muhteşem kahramanların başlarından geçen muhteşem olayların yer ve vakit belirtilmeden anlatıldığı edebiyat türüne “masal” denir.
Halk dilinde anlatılarak oluşan sözlü edebiyat ürünüdür. Masalar bir yazar tarafınca sonradan yazıya geçirilir. Masallar düzyazı, nazım karışık olabilir. Masalların girişinde çoğu zaman tekerlemeler bulunur. Bunlar şiir şeklinde olur. Masallar, bilhassa ufaklıklara hitap eden eğitsel içerikli metinler olduğundan kolay anlaşılır ve akıcı bir anlatıma haizdir.
Masallar, merak duygusunu en fazla uyaran yazı türlerinden biridir. Masalda olayların iyi mi gelişeceği, kahramanların neler yaşayacağı, masalın iyi mi sonlanacağı benzer biçimde mevzularda okuyucu yada dinleyici aşırı derecede meraklanır. Bu bakımdan masallar oldukca sürükleyicidir.
Masalın Genel Özellikleri
a. Mevzu: Masallarda her insanı ilgilendiren evrensel değerler ve mevzular anlatılır. Bilhassa ufaklıklara doğruluk, dürüstlük, iyilik, güzellik, ahlaklı olmak, erdemli olmak, yardımseverlik benzer biçimde duygular verilmek istenir. Ek olarak çevredeki kişilerin, olayların ve yöneticilerin eleştirileri de yapılır. Haksızlıklara karşı halkın ve halk içinde bir önderin direnmesi ve sonuçta ne olursa olsun üstün gelmesi işlenir.
b. Vaka: Masallar vaka eksenli bir edebiyat türüdür. Tamamen hayal ürünü olan bu vakalar, muhteşem nitelikler taşıyabilir. Masallarda “olamaz” diye bir şey yoktur. Her şey olabilir ve bunlar mevzu olarak işlenir.
c. Yer: Masalda belirli bir yer, çevre yoktur. Hayalî bir yer, çevre söz mevzusudur. Bunlar da çoğu zaman “Kafdağının arkasında bir ülke, yedi kat yerin altı, periler padişahının ülkesi” benzer biçimde hayalî yerlerdir.
d. Vakit: Masalda vakit da belirsizdir. Geçmişte bir zamandan söz edilir; fakat aslen bu hayalî bir zamandır. Masallar geçmiş vakit kipi (-miş) kullanılarak anlatılır. Bu yönüyle de hikâyeden ayrılır. “Bir varmış, bir yokmuş. Evvel zaman içinde, kalbur saman içinde, pireler berber iken, develer tellal iken, ben babamın beşiğini tıngır mıngır sallar iken…” benzer biçimde tekerlemeler aslen dönemin belirsizliğini ve olayın hayalî bulunduğunu da açıklar.
e. Şahıs: Masal kahramanları muhteşem nitelikler taşıyabilir. Masallarda “peri, dev, cüce, cadı, gulyabani, şahmeran, Zümrüdüanka” benzer biçimde hayalî kahramanlar karşımıza çıkabilir. Masalda, gerçek hayatta rastlanamayacak kişiler bulunabilir. Kişiler ya iyidir ya da kötüdür. İyiler hep iyilik yapar, kötüler de hep fenalık yapar. İyiler masalın sonunda ne olursa olsun kazanır, kötüler de devamlı kaybeder.
f. Amaç: Masalda eğiticilik esastır. Aslen yerin, kişilerin ve dönemin hayalî olması da bundandır. Kimse rencide edilmeden insanlara ders verilir. Hepimiz masalın sonunda verilen dersten kendisine düşen oranı alır. Masallarda kötülükler eleştirilerek okurun ve dinleyenin bu kötüler benzer biçimde olmaması istenir. İyiler ve iyilikler de yüceltilir ki okur yada dinleyici iyi olsun ve iyilik yapsın. Bu yüzden bilhassa eğitimde masallardan yararlanılır.
Masalın Bölümleri nedir?
Masallar “serim, düğüm ve çözüm” olmak suretiyle üç bölümden oluşur.
Serim: Tekerlemelerle giriş yapılır. Kahraman tanıtılır. Mevzu verilir.
Düğüm: Kahramanın başından geçen türlü türlü vakalar anlatılır. Okuyucunun merakı tahrik edilir. Vaka bir çözüme kavuşturması ihtiyaç duyulan noktaya getirilir.
Çözüm: Bu bölümde vaka bir sonuca bağlanır. İyiler kazanır. Kötüler kaybeder. İyilere ödül, kötülere ceza verilir. İyi dileklerle masal bitirilir.
Masal Türleri
Muhteşem unsur, kahraman ve vakalara yer veren öykülerden oluşan ‘masal” bir terim olarak aslen “Sindirella”, “Çizmeli Kedi”,”Keloğlan” benzer biçimde sözlü geleneğin ürünleri olan halk öykülerini kapsar. Fakat değişik sanatçılar tarafınca kaleme alınan ve sözlü gelenekle ilişkisi olmayan edebî yönü ağır basan bazı eserler de bu türün içinde yer alır. Masallar, “anonim masallar” ve “sanatsal masallar” olarak ikiye ayrılır.
a. Anonim masallar: Bu masallar toplumun kıymet yargılarını, anlayışını, kültürünü, dünya görüşünü yansıtan ürünlerdir. Söyleyeni beli değildir bunların. Toplumun ortak ürünüdür bu masallar. Sözlü olarak nesillerden nesillere aktarılır. Bunlardan günümüze gelenler, derlenmiş ve kitap olarak yayımlanmıştır. Anonim masallar içinde ‘eğlence’ amaçlı olanlar da vardır. Bunlar güzel zaman geçirtmeyi amaçlar. Anonim masallar “zincirleme masallar” şeklinde de olabilir. Zincirleme masallarda sıkı bir mantık bağıyla birbirine bağlanan, ufak ve önemsiz bir takım vaka art arda sıralanır. “Keloğlan” masalları anonim masallara örnek gösterilebilir.
b. Sanatla alakalı masallar: Bu masallar sözlü kültürün ürünü olan anonim masallardan değişik olarak, toplumda görülen aksaklıkları yermek, bir düşünceyi ortaya koymak benzer biçimde belli bir amaca yönelik olarak sanatçılar tarafınca yazılır. Şu demek oluyor ki bunlar anonim değildir. Bu masallar yazanın toplumsal görüşlerini ve dünyaya bakış açılarını yansıtır. Fransız “La Fontaine”in yazdığı hayvan masalları da bu türdendir. Şeyhi nin “Har-nâme” adlı eseri bu masal türüne örnek gösterilebilir.
Dünya Edebiyatında Masal
Dünya edebiyatında masal türündeki ilk yapıt, Hint edebiyatının ürünü olan ve Beydeba nın yazdığı “Kelile ve Dimne” sayılabilir. Fabl şeklindeki bu eserin haricinde, “Binbir Gece Masalları” da bu türün güzel örneklerindendir. Avrupa’da ise masalcılığın temellerini Fransız sanatçı La Fontaine atmıştır. Onu Aesop(ezop) takip etmiştir. Dünya edebiyatındaki başlıca masal yazarları içinde Alman edebiyatında “Grimm Kardeşler” ve Danimarka edebiyatında “Andersen” öne çıkmıştır.
Türk Edebiyatında Masal
Türk edebiyatında ‘Keloğlan” en tanınmış masal kahramanıdır. Türk edebiyatında La Fontaine’in masalları Şinasi tarafınca ‘Çeviri-i Manzume (1859) adıyla Türkçeye çevrilmiştir. Eflatun Cem Cenup ise Türk edebiyatının sözlü kültürümüzden gelen masalları derleyip kitap hâlinde yayımlamıştır.
Yorum 0